DÜNYADA PUL VE PULCULUK
Bugün Amerika ve Avrupa ülkelerinde her üç kişiden birinin kolleksiyoner ve daha çok da pul kolleksiyoneri olduğu bilinmektedir. Birer tarih ve kültür kaynağı olan pul koleksiyonculuğunun gerek değişik ülke insanlarının yaşam tarzlarını tanıtan gerek genel kültürümüzün zenginleşmesini sağlayan katkısını küçümsememek gerekir. Usulüne uygun olarak yapılan pul koleksiyonculuğu, kısa sürede insanın elinin altında, sahibine büyük maddi ve manevi zenginlik sağlayacak bir imkândır.
Genel olarak pul; belli hizmetler karşılığında veya yardım olarak alınan ve kanunlar, yönetmelikler, tarifelerle saptanmış olan bir çeşit alıntıdır. Pullar, simgeledikleri ülkelerin kültürünü, geleneklerini, güzel sanatlarını, ekonomisini ve tarihsel olaylarını tanıtır. Ayrıca posta pulları, bugün, bütün dünyada egemenliğin bayrak ve paradan sonra gelen üçüncü unsurudur.
Bir grup tarihçiye göre, Sümerler M.Ö. 4000 yıllarında yazıyı bulmalarından sonra ilk posta örgütünü kurmuşlardır. Bazı tarihçilere göre ise ilk posta örgütü M.Ö. 3000 yıllarında Çin’de görülmüştür. Bugün eldeki bilgilere bilinen ilk postacı, Anadolu’da doğan ve İmparator Flavie Valens’in emrinde çalışan (Arabistan, Mısır ve Boğazlar arasında) Doğu Romalı Zenon’dur.
Orta Çağ’da, posta işleri özel kişiler tarafından yapılmaktaydı. Avrupa’da, Venedikliler ve Cenevizliler deniz aşırı ülkeler arasında ticaretin yanı sıra postacılık da yapıyorlardı. İlk modern posta örgütü, Paris Üniversitesi tarafından kurulmuştur. Bu örgüte bağlı ulaklar üniversite öğrencileri için Fransa ile diğer Avrupa ülkeleri arasında mektup getirip götürürlerdi. 1653 yılında, Fransa’da Jan Jacques Renord isimli bir Fransız, Paris’te dâhili bir posta servisi kurmuş, bu servis ilk defa paket gönderme işine de başlamıştır.
1653’te İngiltere’de posta işleri devlet eliyle yürütülmeye başlanmış ve 1657’de Cromwell zamanında Posta Bakanlığı kurulmuştur. Amerika’da ise ilk posta servisi 1860 yılında üç şahıs tarafından kurulan (The Pony Express) isimli atlı posta servisidir. 1840 yılında, İngiltere Posta İdaresini yeniden düzenleme işi ile görevlendirilen Sir Rownland Hill’in buluşu olan arkası zamklı ve dantelsiz posta pulu ilk defa piyasaya çıkmıştır. Bir ve iki penny değerinde olan pulların üzerinde Kraliçe Victoria’nın portresi vardır. 1840’tan önceki döneme pulculukta “Prefilateli” adı verilir. Gönderilen mektubun üzerine “ücreti alınmıştır veya ücreti alınacaktır” kaşeleri basılırdı.
Yurdumuzda ise posta hizmetleri 1840 yılında Posta Nezaretinin kuruluşuyla başlamıştır. O yıllarda posta nakli atlarla yapılır, bu işle uğraşanlara da “Posta Tatarı” denilirdi. Ülkemizde ilk pul 1863 yılında Agâh Efendi’nin öncülüğünde Sultan Abdülaziz’in Tuğrasını taşıyan etrafı dantelsiz, arkası zamklı, taş baskısı pullardır. Osmanlı Dönemi, dünya pulları arasında önemli bir yere sahiptir.
Tevfik ÜLKER
Yorumlar -
Yorum Yaz